Waddenzee belangrijk voor soorten als haring

6 februari 2025

Dankzij een heel palet aan innovatieve onderzoeksmethoden weet promovenda Margot Maathuis nu veel meer over de rol van de Waddenzee in de levenscyclus van onder andere de haring.

Margot onderzocht afgelopen vier jaar de zogenoemde pelagische vis, soorten die niet in, op de wadbodem leven, maar in scholen in het midden van de waterkolom. Voorbeelden zijn haring, sprot en ansjovis. Er was weinig bekend over hoe deze vissen de Waddenzee gebruiken. “Daarom heb ik onderzocht waar deze vissen vandaan komen, in welk deel van hun leven en van het jaar ze hier zijn en wat ze hier eten”, zegt Margot. “Daarmee krijgen we antwoord op de vraag welke rol de Waddenzee speelt in het leven van deze soorten en andersom ook wat hun rol is in het voedselweb van de Waddenzee.”

Traditioneel en innovatief onderzoek
Om daar achter te komen gebruikte de onderzoekster een mix aan zowel traditionele als innovatieve onderzoeksmethoden. Maandelijks werd gevist middels het zogenoemde ankerkuilen, waarbij een schip door een anker op zijn plek gehouden wordt en  getijdenstroming zorgt ervoor dat vissen in het net gevangen worden. Door dit gedurende het hele jaar te doen werden  ook de veranderingen in de seizoenen in kaart gebracht. Met geluidsgolven vanaf een schip karteerde ze scholen vis om zo een schatting te kunnen maken van het totale visbestand van deze soorten in de Waddenzee.

In en uit de Waddenzee
Daarnaast stond gedurende een heel jaar een Wide Band Autonomous Transceiver (WBAT) op de bodem van het Marsdiep, het zeegat tussen Den Helder en Texel. “Dat is akoestische apparatuur die ongeveer net zo werkt als echolocatie bij dolfijnen en vleermuizen”, legt Margot uit. “Elke 90 minuten wordt er een geluidspuls uitgezonden recht omhoog de waterkolom in, dat geluid weerkaatst tegen de vissen en de echo die terugkeert wordt dan opgeslagen om later te analyseren.”  Dit liet zien dat er heel veel uitwisseling is tussen de Waddenzee en de Noordzee. “Dus dat veel kleine schooltjes eigenlijk met de eb- en vloedstroom mee de Waddenzee in- en uitgaan. Tijdens eb hebben we gezien dat de vissen wel enigszins moeite doen om in de Waddenzee te blijven, ze proberen tegen de uitgaande stroom in te zwemmen”, aldus Margot.

Opgroeigebied
Dat jonge haring probeert in de Waddenzee te blijven is niet gek, want het lijkt een goed opgroeigebied te zijn. Margot bepaalde met behulp van DNA-onderzoek de herkomst van de vis, en ontdekte dat bijvoorbeeld haring veelal wordt geboren in het Engelse kanaal, als klein visje in de Waddenzee terechtkomt en er opgroeit, en als volwassen vis weer de Noordzee op trekt om zich voort te planten. “Al hebben we ook wel haring en ook ansjovis gezien die zich in de Waddenzee voortplanten.”

Rol in het voedselweb
Daarnaast heeft dieet-onderzoek, dus het napluizen van de inhoud van de maag van deze visjes, meer kennis gebracht over wat ze eten. “Eerder werd aangenomen dat ze vooral roeipootkreeftjes aten, maar ze blijken ook diertjes te eten die in en op de bodem leven, zoals krab- en zeepoklarven en wadslakjes. Daarmee vormen de vissen een doorgeefluik van energie van de bodem naar de middenlaag van de Waddenzee, en uiteindelijk ook naar de vogels die deze vissen weer eten, zoals de visdief.”

Pelagische vis belangrijk voor Waddennatuur
Margot onderzocht hoe de verspreiding van foeragerende visdieven samenhangt met de visverspreiding en het dieet. Daaruit bleek dat haring de belangrijkste prooisoort was van onder andere visdieven en dat er vooral gevist werd in de geulen waar de dichtheden vis het hoogste was. “Uiteindelijk is de conclusie dat de Waddenzee belangrijk is voor kleine pelagische vis, in ieder geval een deel van hun levenscyclus, dus met name als opgroeigebied. Daarnaast hebben we gezien dat de vis ook echt een belangrijk onderdeel is van het voedselweb van de Waddenzee, zowel in de rol van predator als van prooi.”

Bekijk de video van Margot hier: