Proef kunstmatige riffen Waddenzee: ‘We zien nu al een rif vol leven’     

16 september 2022

Sinds november 2021 liggen langs de Groningse Lauwersmeerdijk 48 kunstmatige riffen om de onderwaternatuur van de Waddenzee te versterken. Het onderzoek is onderdeel van het Waddentools Swimway project. We weten dat vissen kunnen profiteren van meer heterogeniteit in hun leefomgeving. Met het plaatsen van de riffen langs de dijk wordt de effectiviteit van verschillende substraten onderzocht. Afgelopen maand hebben onderzoekers de riffen langs de Lauwersmeerdijk voor het eerst naar boven gehaald, om te kijken wat er op en rond leeft. Professor in de Marine Ecologie van Rijksuniversiteit Groningen Britas Klemens Eriksson, is positief over de eerste resultaten: “Wat we zien is dat de kunstmatige riffen langs de zeedijk werken. We hebben veel biodiversiteit ontdekt op de riffen, zoals vis en sessiele organismen. Dat is echt goed nieuws”. Tot en met 2024 wordt onderzocht wat er op en rond de riffen leeft. Dan wordt bepaald hoe en welke kunstmatige riffen een definitieve plek krijgen langs de zeedijk.  

Voorlopige resultaten

Op de beelden is het al goed te zien: er is volop zeeleven zichtbaar. En dit is nog maar boven water, onder water leeft er nog veel meer. Onderzoekcoördinator en PhD-onderzoeker Jorien Rippen van Van Hall Larenstein en Rijksuniversiteit Groningen: “We zien een rif vol leven. Zo zagen we dat er veel palingen uit het rif tevoorschijn kwamen. Ze verstoppen zich dus graag op deze plekken”. Naast een schuilplek voor palingen, lijkt het ook een kinderkamer voor vis te zijn. Er zijn namelijk jonge palingen ontdekt. Maar ook voor schelpdieren, stekelhuidigen en algen zijn de rifelementen een fijne plek om zich op te hechten. “De gaten zijn aantrekkelijk voor krabben en garnalen om zich in te verschuilen. Ook zie je sessiele organismen als oesters, zeepokken, zeeanemonen en zakpijpen.” Het is interessant om te zien dat de riffen in relatief korte tijd al zoveel verschillende vissoorten aantrekken. Naast de paling en kabeljauw werden ook de gehoornde slijmvis, zeedonderpad, vijfdradige meun, aal en botervis aangetroffen. Wel is het belangrijk om aan te geven dat het optakelen van de riffen geen volledig beeld geeft van de aantallen vis die gebruik maken van het rif. De rif structuren verschillen in water en sediment retentie. Sommige rif structuren bevatten buizen waar de vis tijdens het optakelen in blijft hangen, terwijl de vis tijdens het optakelen van andere structuren juist terug het water in glijdt.

Hoe worden de riffen onderzocht?

Rijkuniversiteit Groningen en Hogeschool Van Hall Larenstein monitoren de voortgang in een wetenschappelijk onderzoek met behulp van verschillende methoden. Enerzijds vinden er handmatige metingen plaats, van onderwaterplanten, dieren en vissen. PhD-onderzoeker Maryann Watson van de Rijksuniversiteit Groningen vertelt over het visonderzoek: “We monitoren de vissen op twee manieren. We hebben de vissen eerst gemonitord voordat de riffen werden uitgezet. Nadat de riffen zijn uitgezet, hebben we fuiken op de riffen geplaatst om te weten welke soorten er rond de riffen voorkomen. En nu de riffen aan boord zijn gehaald, verzamelen we alle vissen die eraf vallen en meten ze op dezelfde manier.” Met behulp van kubben en schietfuiken zijn de locaties van de riffen sinds het moment van plaatsing in November drie keer bevist (in April, Juni en Augustus). Op deze momenten werden ook met behulp van een hydrofoon geluidopnames gemaakt. Naast handmatige monitoring van het rif, maakt het onderzoeksteam ook gebruik van een 3D scanner. Jorien Rippen: “Omdat we dit ieder jaar doen, zien we hoe het rif zich ontwikkelt over de tijd, bijvoorbeeld in omvang, maar ook of de soorten zich er daadwerkelijk blijvend vestigen”. De metingen worden volgend jaar nog een keer herhaald en geven de onderzoekers inzicht in de effecten en effectiviteit van de rif-elementen en getijdepoelen in de Waddenzee.

Over de proef

Deze unieke grootschalige proef voor onderwaternatuur geeft nieuwe inzichten om de randen van het Wad te verzachten en daarmee de waterkwaliteit en de natuur te verbeteren. Voorlopige resultaten lijken aan te geven dat de effectiviteit van een rif structuur sterk afhangt van het sediment waar het op wordt geplaatst en dus de specifieke locatie van plaatsing. De uitkomsten van het onderzoek worden straks gebruikt voor het maken van een definitief ontwerp voor een rif bij de dijk. Daarnaast geeft het onderzoek wetenschappelijk inzicht in de effecten van de elementen in de Waddenzee. De proef zal uitwijzen op welke manier de toename aan leefgebieden op en rond de dijk en verbinding tussen het wad en het land het beste gerealiseerd kan worden. Hierdoor draagt de dijk bij aan het behalen van de natuurdoelen voor het Waddengebied en maakt het ecosysteem robuuster en diverser.

Samenwerking

De proef is onderdeel van de dijkversterking Lauwersmeerdijk-Vierhuizergat. Partners van dit project zijn Waterschap Noorderzijlvest, Het Groninger Landschap, Rijkswaterstaat Noord-Nederland, gemeente Het Hogeland, provincie Groningen, ingenieursbureau Arcadis en aannemerscombinatie Waddenkwartier (Heijmans en GMB). Het project wordt mede gefinancierd vanuit het Waddenfonds en de Programmatische Aanpak Grote Wateren. De leveranciers van de elementen zijn ECOncrete Tech, Reefsystems en Moreef. Van Hall Larenstein en Rijksuniversiteit Groningen monitoren en onderzoeken de ecologische ontwikkeling.

Meer weten over de proef? Kijk hier voor meer informatie.